Liên đoàn Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước miền Nam đang có những bước phát triển rất mạnh mẽ về nghiên cứu, điều tra, đánh giá, quy hoạch, khai thác tài nguyên nước mặt. Do đó trang bị kiến thức về mảng tài nguyên nước mặt là rất cần thiết hiện nay của các kỹ sư trẻ Liên đoàn cũng như anh em địa chất thủy văn chúng ta. Thời gian này admin sẽ cùng các bạn nghiên cứu "Hướng dẫn khảo sát trạm thủy văn" nhằm cung cấp những kiến thức về trọn vị trí và lập hồ sơ các trạm thủy văn.

Công tác khảo sát chọn vị trí đặt trạm Thủy văn là một khâu quan trọng hàng đầu, có ảnh hưởng rất lớn đến việc đầu tư xây dựng công trình và chất lượng số liệu thu thập.

Để việc khảo sát trọn vị trí và lập hồ sơ các trạm thủy văn đảm bảo được những yêu cầu kỹ thuật và theo một quy định thống nhất từ Trung ương đến địa phương, Cục kỹ thuật điều tra cơ bản, Tổng cục khí tượng thủy văn biên soạn và ban hành tài liệu “Hướng dẫn khảo sát trạm thủy văn” này. Những người làm công tác quản lý chỉ đạo khảo sát cũng như các Đoàn, Đội trực tiếp thực hiện công tác này. Những người làm công tác quản lý chỉ đạo khảo sát cũng như các Đoàn, Đội trực tiếp thực hiện công tác này trong ngành khí tượng thủy văn cần nghiên cứu, nắm vững và thực hiện đầy đủ hướng dẫn này.

Trong quá trình nghiên cứu và sử dụng tài liệu hướng dẫn, các đơn vị công tác, các Đài, Trạm thấy có điều j cần góp ý bổ sung, đề nghị gửi về Cục kỹ thuật điều tra cơ bản để tiếp tục nghiên cứu, bổ sung làm cho tài liệu này được hoàn chỉnh hơn./.

ĐIỀU KHOẢN CHUNG

§1. Tài liệu “Hướng dẫn khảo sát trạm thủy văn” nhằm thống nhất về kỹ thuật chuyên môn, trình tự tiến hành khảo sát chọn vị trí và lập hồ sơ kỹ thuật trạm thủy văn, thủ tục trình duyệt từ địa phương đến trung ương, đưa công tác này vào nề nếp, thống nhất và khoa học.
§2. Các cán bộ chức năng thuộc các đơn vị khảo sát, điều tra, quản lý lưới trạm ở Trung ương, ở các Đài, Trạm cần phải nắm vững nội dung những điều khoản trong tài liệu hướng dẫn này để vận dụng vào công tác của mình.
§3. Nội dung của tài liệu hướng dẫn này phù hợp với các quy định trong quy phạm về đo đạc bản đồ, quy phạm về quan trắc đo đạc các yếu tố thủy văn hiện hành. Tất cả những vấn đề về công tác khảo sát trái với những điều khoản trong tài liệu hướng dẫn này đều phải được bãi bỏ.

§4. Một đoạn sông dự định đặt trạm thủy văn cơ bản được coi là đạt yêu cầu khi nó đảm bảo về cơ bản những tiêu chuẩn sau đây:
1. Đoạn sông không có nước vật gây phức tạp cho việc đo đạc và giảm độ chính xác của tài liệu. Nếu không thể chọn được đoạn sông không có nước vật thì phải chọn đoạn nào ảnh hưởng của nước vật ít nhất.
2. Đoạn sông phải thẳng trên một chiều dài ít nhất bằng ba lần chiều rộng sông ứng với mực nước trung bình. Đối với sông có chiều rộng lớn (sông Hồng, sông Cửu Long) thì dựa vào công thức xác định độ dốc giữa 2 tuyến để chọn đoạn sông đặt trạm. Chiều dài đoạn sông phải bằng hoặc lớn hơn chiều dài giữa hai tuyến độ dốc.
Bờ sông phải ổn định, không có hiện tượng xói bồi, lòng sông có dạng lòng chảo, không có bãi tràn, nếu không thì phải chọn đoạn sông có chiều rộng bãi tràn nhỏ nhất, mặt bãi bằng phẳng, không có hoặc ít đá tảng, cây cối và các chướng ngại vật khác.
3. Phía trên và dưới đoạn sông không có đảo, cồn cát có thể gây nước vật cục bộ, độ xiên, độ dốc ngang..... làm mất tính đều đặn của dòng chảy.
4. Ở các sông miền núi cần lựa chọn đoạn sông có dòng chảy êm dịu, đều đặn, lòng sông không có hoặc ít đá tảng ngổn ngang. Vị trí tuyến đo hoặc công trình do phải đặt phía trên giải nông, thác nước chỗ lòng sông thu hẹp một khoảng cách ít nhất bằng hai lần chiều rộng lòng sông.
5. Trong đoạn sông đặt trạm không có chỗ nhập lưu xuất lưu, bến cảng, bến phà và đoạn sông phải ở phía trên nơi xa cặn bã của nhà máy, hầm mỏ (nếu có).
6. Đoạn sông phải khống chế được lượng nước trong lưu vực. Khi có lũ lịch sử, không có hiện tượng chảy tràn, chảy vòng quanh. Không có hiện tượng mất nước hoặc bổ sung nước. Ở vùng đá vôi phải chú ý hiện tượng cát-xtơ.
7. Đoạn sông nên ở nơi có mặt cắt hẹp, địa chất ổn định để việc xây dựng công trình được thuận lợi, vốn đầu tư ít. Đoạn sông nên gần đường giao thông để đi lại và vận chuyển nguyên vật liệu dễ dàng.
8. Đoạn sông nên ở gần dân, gần bưu điện, giao thông liên lạc dễ dàng, thuận tiện cho công tác và sinh hoạt của của cán bộ công nhân trong trạm.
§5. Đối với những trạm thủy văn chuyên dùng (trạm dự báo, phục vụ địa phương, bổ trợ) thì tùy theo mục đích, yêu cầu tính chất đo đạc của trạm mà có thể coi trọng hoặc giảm nhẹ tiêu chuẩn một cách hợp lý nhất. Thí dụ: Trạm dự báo lũ phục vụ chống lụt chỉ đo đạc trong mùa lũ có thể giảm nhẹ một vài nội dung của tiêu chuẩn 2 và 4 (§4).
§6. Đối với các trạm đo mực nước cũng phải đảm bảo các tiêu chuẩn như trạm đo lưu lượng. Thực tế khi lựa chọn đoạn sông nếu không thể thỏa mãn hoàn toàn thì tối thiểu phải đảm bảo các tiêu chuẩn 1,3,5,7,8.
§7. Việc chon đoạn sông đặt trạm quan trắc thủy văn phải do cán bộ chuyên môn của tổng cục khí tượng thủy văn hoặc của đài khí tượng thủy văn thực hiện. Sau khi lựa chọn và khảo sát đoạn sông phải lập báo cáo đầy đủ về cục kỹ thuật điều tra cơ bản để kiểm soát và phê chuẩn.

§8. Quá trình khảo sát trạm thủy văn được tiến hành theo hai bước là khảo sát sơ bộ và khảo sát kỹ thuật.
1. Khảo sát sơ bộ là bước đầu tiên tìm và chọn đoạn sông đặt trạm, vị trí trạm theo yêu cầu của quy hoạch đề ra. Bước khảo sát sơ bộ gồm 2 phần là chuẩn bị nội nghiệp và nghiên cứu thực địa, nội dung chi tiết sẽ được trình bày ở chương “Khảo sát sơ bộ”.
2. Khảo sát kỹ thuật: là bước tiếp theo sau khi đã hoàn thành công tác khảo sát sơ bộ, chọn được vị trí đoạn sông và được Tổng cục Khí tượng thủy văn duyệt. Nội dung của công tác khảo sát kỹ thuật sẽ được trình bày tỉ mỉ ở chương “Khảo sát kỹ thuật” có thể tóm tắt nội dung đó là: điều tra, đo đạc và tính toán cụ thể, chi tiết các yêu cầu kỹ thuật của một đoạn sông đặt trạm, bố trí các tuyến đo, tuyến công trình trên đoạn sông, thu thập tài liệu phục vụ cho thiết kế công trình trạm.

§9. Hai bước khảo sát sơ bộ và khảo sát kỹ thuật thường được tiến hành theo trình tự: Khảo sát sơ bộ xong, lập hồ sơ gửi về cục kỹ thuật điều tra cơ bản để trình duyệt, sau khi được duyệt mới tiến hành khảo sát kỹ thuật. Nhưng trong một số trường hợp đặc biệt như: Yêu cầu xây dựng trạm gấp rút, khu vực khảo sát ở quá xa, hẻo lánh đi lài khó khăn.... có thể tiến hành luôn cả hai bước nhưng trước khi làm có ý kiến của Cục kỹ thuật điều tra cơ bản.
§10. Việc khảo sát phục vu thiết kế công trình là một phần của khảo sát kỹ thuật trạm đo lưu lượng. Nhưng trong một số trường hợp đặc biệt như khi duyệt hồ sơ khảo sát kỹ thuật tuyến công trình đã dự kiến phải thay đổi vị trí, trường hợp các trạm đã quan trắc đo đạc, nhưng chưa có công trình, nay cần thiết phải xây dựng công trình, trường hợp phải di chuyển tuyến đo..., thì khảo sát phục vụ thiết kế phải thực hiện riêng biệt, lập hồ sơ báo cáo đầy đủ như một hồ sơ khảo sát ở các bước trên.

Khổ giấy Loại giấy	0	1	[center]2	3	4
Giấy Cro-ki hay đạo lâm	1210 x 860	1210 x 430	605 x 430	430 x 302	302 x 215
Giấy kẻ ly bóng can	1050 x 750	1050 x 375	525 x 375	375 x 262

Đối với giấy Cro-ki hay đạo lâm khổ giấy xấp xỉ khổ hồ sơ, còn giấy kẻ ly khổ giấy số 3 lớn hơn khổ hồ sơ thì phải tìm cách gập mép giấy để bản vẽ nằm trong khuôn khổ hồ sơ.

- Khung giới hạn bản vẽ phải cách khổ giấy 5mm. Nếu bản vẽ đóng thành tập thì khung phải cách mép trái khổ giấy 25mm.

- Phương chiều các bản vẽ lấy theo hướng nước chảy của dòng sông. Hướng chảy của dòng sông trên bản vẽ bao giờ cũng theo chiều từ trái sang phải.

- Bản vẽ mặt cắt ngang phải theo những quy định sau:
+ Bên trái là vẽ bờ tả, bên phải là bờ hữu.
+ Tỉ lệ chiều cao và chiều dài có thể lấy khác nhau, nhưng tất cả các bản vẽ mặt cắt ngang trong cùng một hồ sơ của một đoạn sông phải cùng một tỉ lệ.

- Bản vẽ bình đồ của một đoạn sông chỉ dùng một tỷ lệ. (Tham khảo bảng 2). Nếu đo yêu cầu phải vẽ bình đồ đoạn sông lớn phải dùng tỷ lệ nhỏ thì thì có thể lập hai bình đồ, một bình đồ trọn toàn bộ đoạn sông và một bình đồ vị trí xây dựng công trình trạm voi tỷ lệ lớn hơn để thể hiện được các chi tiết cần thiết.

§14. Đơn vị, trị số và cách lấy số có nghĩa phải thực hiện đúng theo quy phạm chung.

- Thời gian (khi tính tốc độ nước, gió) tính bằng giây (s).

- Đơn vị đo chiều dài tính bằng mét (m) lấy đến 0,1m.

- Diện tích tính bằng mét vuông (m²) lấy 3 số có nghĩa, số lẻ không quá 2 chữ số. Riêng diện tích lưu vực tính bằng kilômét vuông (km²).

- Tốc độ tính bằng mét/giây (m/s) lấy đến 2 số lẻ.

- Lưu lượng tính bằng mét khối/giây (m³/s) lấy 3 số có nghĩa, số lẻ lấy tới 0.001 m³/s.

- Độ dốc tính bằng phần vạn, lấy 2 số có nghĩa.

- Độ sâu tính bằng mét, lấy đến 0,01m nếu độ sâu h5m; lấy đến 0,1m nếu độ sâu h>5m.

- Mực nước tính bằng cen ti mét (cm) lấy đến 1cm.

- Độ cao mốc, cọc tính bằng mét, lấy đến 0,001m các điểm địa hình lấy đến 0,01m.

- Số tiến vĩ theo quy định “4 bỏ 6 lấy”, nếu là 5 thì trước nó là số chẵn (kể cả số 0) thì bỏ, là số lẻ thì lấy quy lên.

Trong quá trình khảo sát lập hồ sơ và trình duyệt tất cả các loại trạm thủy văn đều phải tuân theo những nguyên tắc và thủ tục sau:
§15. Những trạm thủy văn thuộc lưới trạm cơ bản chỉ tiến hành khảo sát khi đã được ghi trong quy hoạch và được giao chỉ tiêu kế hoạch khảo sát.
§16. Sau mỗi bước khảo sát phải lập hồ sơ báo cáo gửi về Cục kỹ thuật điều tra cơ bản để xét duyệt. Nội dung cụ thể của hồ sơ và báo cáo được trình bày ở chương II, III “Khảo sát sơ bộ”, “Khảo sát kỹ thuật”.
§17. Hồ sơ mỗi trạm ít nhất phải được lập thành hai bản để gửi đi trình duyệt. Sau khi duyệt xong Cục kỹ thuất điều tra cơ bản sẽ gửi lại Đâi 1 bản để thực hiện và lưu vào hồ sơ trạm.
§18. Hồ sơ gửi về cục xét duyệt phải được Đài chính thức đề nghị, có chữ ký của trưởng đài và đóng dấu.